از ديرباز بلاياي طبيعي از مواردي بوده است كه بشر با آن روبرو بوده و با پيشرفت در زمينه‌هاي علمي و تكنولوژيكي و به‌كارگيري آن پيشرفت‌ها در صحنه واقعيات زندگي تا اندازه‌اي اثرات منفي آن بلايا در زندگي بشر كاسته شده‌است.
از جمله مي‌توان به پيشرفت‌هاي علمي بشر در شناخت سازوكار زلزله و به تبع آن طراحي و اجراي ساختمانهاي مقاوم در برابر زلزله اشاره نمود كه موجب كاهش قابل ملاحظه تبعات منفي آن از جمله نابودي انسانها و دارايي‌هاي ايشان گرديد.
افزايش جمعيت كه ناشي از بهبود بهداشت و تغذيه بوده است،‌ باعث شده است شهرها و ديگر مراكز جمعيتي، صنايع و كشاورزي توسعه يابد. اين توسعه به دليل آسان بودن دسترسي به آب، "مايه حيات" و هم‌چنين به دليل مطلوبيت هاي ديگر عمدتا در حاشيه رودخانه ها شكل گرفته است. مطلوبيت ها شامل سرسبزي و لطافت هوا است كه به خاطر آسان بودن برداشت آب و به تبع آن آسان شدن ايجاد باغها و فضاي سبز مي‌باشد. از سوي ديگر سيلاب رودخانه‌ها در جهت مقابل با موارد ياد شده در بالا، موجب مخاطرات براي انسان‌ها و دارايي ها مي‌شود. در اين شرايط است كه امروزه پيشرفت تكنولوژي سدسازي همراه با ديگر روشهاي مقابله با سيلاب مانند آبخيزداري مي‌تواند نقش بسيار موثري براي مقابله با اين بلاياي طبيعي فراهم كند.
در بارندگي هاي اواخر فروردين ماه 95 به دليل سدهايي كه بر روي رودخانه هاي پرآب كشور ساخته شده بود كشور از وقوع فجايع بزرگ نجات يافت.
شايد بارندگي‌هاي فروردين 1395 با بارندگي‌هاي بهمن سال 1358 قابل مقايسه باشد. در بهمن ماه 58 به دليل اين كه هنوز سدهاي كارون 4، كارون 3 و گتوند روي رودخانه كارون و سدهاي كرخه و سيمره روي رودخانه هاي كرخه و سيمره ساخته نشده بود، چنان آثار مخربي در خوزستان به‌جا گذاشت كه تا مدتها منابع كشور را براي رفع خسارتها صرف خود مي‌كرد و مدتها بخشهاي قابل توجهي از صنعت نفت و صنايع ديگر در منطقه با مشكلات روبرو بوده و خسارات عظيمي را بوجود آورد.
در بارندگي هاي فروردين 95 وجود سدهاي ياد شده باعث شد تا از اين دو رودخانه اصلي (كارون و كرخه) آورد چنداني به كارون وارد نشود و تنها به‌خاطر بخشي از آورد رودخانه دز كه آن هم به دليل وجود سد دز ميزان سيلاب به شدت كاهش يافت موجب نگراني‌هايي شد. (ورودي سيلاب به سد دز به 8000 متر مكعب بر ثانيه و خروجي آن در مدت محدودي به 4000 متر مكعب بر ثانيه رسيد). اگر سدهاي ياد شده ساخته نشده بود، علاوه بر جسارات جاني و اجتماعي، خسارات وارده مالي ناشي از اين سيل به تنهايي چندين برابر كل هزينه ساخت اين سدها مي‌بود.
علاوه بر اين، ‌حجم آبهايي كه در مخازن سدها ذخيره شد، كه در صورت عدم وجود اين سدها از دست مي‌رفت، به ميلياردها متر مكعب مي‌رسد. اگر توجه كنيم كه امروزه به دليل محدوديت‌هاي موجود منابع آبي داخلي، كشور مجبور است براي تامين آب مورد نياز مناطق خشك ايران مانند استان هاي كرمان، يزد، اصفهان، سمنان، ‌سيستان و بلوچستان، خراسان‌ها از خليج فارس، درياي عمان و درياي مازندران هزينه هاي سرسام‌آوري بكند. (هزينه تامين آب به برخي مناطق شده از خليج فارس و درياي عمان از متر مكعبي 50000 ريال بيشتر است.) ارزش اقتصادي آبهاي ذخيره شده بارندگي‌هاي فروردين 95 در مخازن سدهاي ياد شده، در مقياس ملي به چندين هزار ميليارد تومان مي‌رسد.
علاوه بر ارزش آب يادشده، ارزش برق قابل توليد از آب‌هاي ذخيره شده نيز قابل ملاحظه است. علاوه بر ارزش اقتصادي، برق توليدي به‌وسيله نيروگاه‌هاي آبي موجب كاهش انتشار گازهاي گلخانه‌اي كه در صورت استفاده از نيروگاه هاي سوخت فسيلي توليد مي‌شود، خواهد بود.
موضوع تغيير اقليم نيز مطرح است. براساس نظر كارشناسان در اثر تغيير اقليم، در سال‌هاي آتي با سيلاب‌هاي شديدتري مواجه خواهيم بود.
در حوزه آبريز دز پتانسيل‌هاي بزرگي براي احداث سدهاي مخزني بزرگ وجود دارد كه هنوز به‌كار گرفته نشده است. مهمترين آن ها موقعيت سد بختياري مي‌باشد كه در آن موقعيت امكان ساخت بلندترين سد بتن جهاني وجود دارد. در صورت ساخت اين سدها نه تنها امكان ذخيره ميلياردها مترمكعب آب مي‌باشد و خطر سيلاب نيز كاملا از بين مي رود، بلكه هزاران گيگا وات ساعت در سال برق پاك توليد مي‌كند. هم‌چنين با تله اندازي رسوبات در اين مخازن مشكل كاهش يافتن حجم مخزن سد دز نيز از بين مي‌رود.
همه موارد گفته شده شاهد بر آنست كه براي مواجهه با سيل بايد برنامه‌ريزي هاي مناسب صورت گيرد. به نظر مي‌رسد راه حل احداث سد، همراه با راه حل‌هاي ديگر و با رعايت جنبه هاي زيست محيطي گزينه مناسبي باشد و نبايد تحت تاثير تبليغات ضد سدسازي كه متاسفانه با هياهو و بدون پشتوانه علمي در جامعه فراوان شده است، قرار گرفت.

ناصر ترکش دوز