نظارت و تسهيلگري اجتماعي در فرايند ايجاد و آغاز به كار تشكلهاي آببران شبكه فرعي آبياري دشت ليشتر و خيرآباد

خلاصه طرح

با توجه به انجام مطالعات اجتماعي و مشاركت‌هاي مردمي شبكه آبياري ليشتر در سال 1388 توسط اين مشاور و حضور مستمر تيم مطالعات اجتماعي در روستاهاي تحت پوشش شبكه آبياري و برقراري ارتباط نزديك با جامعه محلي و شناخت چالش‌ها و مسائل عمده از ديد بهره‌برداران و ذيمدخلان دولتي، همچنين ضرورت ايجاد تشكل‌هاي آب‌بران براي مديريت بهره‌برداري و نگهداري از شبكه آبياري فرعي، تيم تسهيلگري اجتماعي مشاور از بهمن ماه 1389 بنا به درخواست شركت آب منطقه‌اي كهگيلويه و بويراحمد در قالب اين طرح، با ملحق شدن به دستگاه نظارت فني، اقدامات عملي خود را در زمينه تسهيلگري‌اجتماعي و ايجاد تشكل‌هاي آب‌بران در منطقه آغاز نمود.

تاريخچه طرح

مطالعات مرحله اول اين طرح در سال 1373 به شركت مهندسي مشاور مهاب قدس ابلاغ گرديد. اين مطالعات در مهرماه سال 1378 خاتمه يافت و به تصويب كارفرما و كميته تخصصي ويژه وزارت نيرو رسيد. متعاقباً مطالعات مرحله دوم خط لوله انتقال آب به دشت ليشتر در فروردين ماه سال 1379 به شركت مهاب قدس ابلاغ گرديد كه بر اساس آن طراحي‌ها انجام و در شهريورماه سال 1380 اسناد مناقصه به كارفرما ارائه شد. در سال 1383 خدمات مرحله دوم شبكه اصلي آبياري و زهكشي دشت ليشتر به اتمام رسيد و در حال حاضر عمليات اجرايي خط انتقال، ايستگاه‌هاي پمپاژ شماره 1 و 2 و شبكه اصلي به پايان رسيده است.
مطالعات شبكه فرعي آبياري و زهكشي دشت ليشتر نيز در بهمن ماه سال 1380 به شركت مهاب قدس ابلاغ شد كه در تيرماه سال 1384 مطالعات مذكور به خاتمه رسيد. اما به دليل لزوم استفاده از اطلاعات بهنگام كاداستر و ضرورت انجام مطالعات اجتماعي و مشاركت‌هاي مردمي، بازنگري مطالعات شبكه فرعي آبياري و زهكشي در سال 1388 به اين مهندسي مشاور ابلاغ گرديد. همزمان به منظور بسترسازي و ايجاد ظرفيت‌هاي لازم براي جلب مشاركت‌هاي مردمي در اجرا و بهره‌برداري از اين شبكه، مطالعات اجتماعي و مشاركت‌هاي مردمي و مديريت بهره‌برداري و نگهداري از شبكه آبياري و زهكشي ليشتر نيز در خردادماه 1388 از طرف شركت سهامي آب منطقه‌اي كهگيلويه و بويراحمد به مشاور مهاب قدس واگذار شد و مطابق برنامه زماني 8 ماهه در اواخر سال 1388 به اتمام رسيد.

سيماي طرح

در اين طرح، توسعه آبياري اراضي دشت ليشتر و تراس چپ رودخانه خيرآباد به وسعت خالص 4587 هكتار از سد مخزني كوثر برنامه‌ريزي شده است. از اين ميزان 3857 هكتار اراضي دشت ليشتر و 730 هكتار اراضي تراس چپ رودخانه خيرآباد است. از اراضي مذكور حدود 2713 هكتار (59%) به روش آبياري باراني، حدود 592 هكتار (13%) به روش آبياري قطره‌اي و مابقي اراضي (1282 هكتار معادل 28%) به روش ثقلي اختصاص يافته است. انتقال آب به صورت ثقلي از محل خروجي تونل سد كوثر توسط خط فولادي به طول 19 كيلومتر و با قطر 1500 ميليمتر (60 اينچ) جهت آبرساني به اراضي دشت ليشتر صورت مي‌گيرد.

نيازها و ضرورت‌هاي طرح

طراحي تشكل‌هاي آب‌بران با توجه به ملاحظات فني، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي، توانمندسازي و ظرفيت‌سازي براي انتقال مديريت شبكه فرعي به تشكل‌هاي آب ‌بران

اجزاي اصلي طرح

- سيستم انتقال آب از سد مخزني كوثر به ابتداي دشت ليشتر از طريق يك خط لوله فولادي به طول 19 كيلومتر و قطر 1500 ميليمتر (60 اينچ)
- شبكه اصلي آبياري (کانال‌ها و خطوط لوله درجه يك و دو)
- 4 ايستگاه پمپاژ جهت تامين فشار مورد نياز اراضي تحت پوشش سيستم هاي آبياري قطره اي و باراني در دشت ليشتر
- شبكه فرعي آبياري (کانال‌ها و خطوط لوله درجه سه و چهار)

اهداف طرح

- ايجاد تشكل‌هاي آب‌بران و تسهيلگري اجتماعي در آغاز به كار اين تشكل‌ها
- اجراي برنامه‌هاي توانمندسازي جهت انتقال تدريجي مديريت بهره‌برداري و نگهداري از شبكه فرعي به تشكل‌هاي آب‌بران
- تسهيلگري اجتماعي در ساماندهي نظام بهره‌برداري بهينه از شبكه فرعي
- تسهيلگري در حين اجراي شبکه فرعي و آماده‌سازي شرايط اجتماعي جهت تسهيل فعاليت اجرايي پيمانکار

متدلوژي انجام مطالعات

اين مشاور در توسعه و استقرار مديريت مشاركتي آبياري در اين طرح، از رهيافت و روش‌هاي مشاركتي نظير تسهيلگري استفاده نموده است.

ويژگي هاي خاص طرح

- ايجاد 4 تعاوني آب‌بران در محدوده طرح
- توانمندسازي و آغاز به كار 3 تعاوني آب‌بران در زمينه مديريت بهره‌برداري و نگهداري از شبكه آبياري در دشت ليشتر و خيرآباد
- رضايت عمومي بهره‌برداران از روند توزيع و تحويل آب توسط تعاوني‌هاي آب‌بران
- عدالت در توزيع آب بين بهره‌برداران بالادست و پايين دست
- تثبيت جايگاه تعاوني به عنوان مرجع قانوني مسائل مربوط به آب در بين كشاورزان