مطالعات ارزيابي اثرات زيست محيطي سد و شبكه آبياري و زهكشي اردبيل(يامچي)

شرح سيماي پروژه

سد اردبيل در استان اردبيل بر روي رودخانه بالخلي‌چاي در جاده اردبيل به سراب در حال اجرا مي‌باشد. شبكه‌هاي آبياري و زهكشي در اطراف شهر اردبيل (شمال و شرق آن) شامل 3 واحد عمراني شمال بالخلي‌چاي، قره سو و علي بلاغي است كه در بخش دشت قرار دارد و از طريق آب سد اردبيل و همچنين بخش كوچكي توسط آب درياچه شورابيل آبياري خواهند شد. از اجزاء طرح اردبيل شامل سد اردبيل، بند انحرافي الماس، درياچه شورابيل، سيستم انتقال آب، بند انحرافي انزاب و شبكه‌هاي آبياري و زهكشي شمال و غرب شهر اردبيل است. آب پس از تجمع در مخزن سد از طريق بندهاي الماس، انزاب، درياچه شورابيل به واحدهاي عمراني سه‌گانه منتقل مي‌گردد. شبكه آبياري و زهكشي طرح اردبيل شامل 15000 هكتار از اراضي (13000 هكتار اراضي توسعه و 2000 هكتار اراضي بهبود) در پاياب سد اردبيل و 4000 هكتار اراضي حقابه بر در دشت مركزي مي‌باشد كه آب مورد نياز آن اجزاء تعريف شده طرح در بالا تأمين مي‌گردد. اهداف طرح اردبيل را مي‌توان تأمين نياز آبي زمين‌هاي كشاورزي دشت اردبيل، آب شرب شهر اردبيل و متعادل نمودن آب در سفره آب زيرزميني (ايجاد و امكان اضافه برداشت از سفره آب زيرزميني) در حدود 20 ميليون متر مكعب دانست.

اهداف مطالعات زيست محيطي

- تهيه روش‌شناسي انجام كار
- تدوين دستورالعمل نمونه‌برداري از آب در سطح حوضه مطالعاتي
- بررسي وضع موجود منطقه از منظر مباحث فيزيكي، منابع آلاينده، اكولوژي منطقه و نيز محيط اجتماعي و اقتصادي؛
- بررسي خسارات و آسيب‌هاي احتمالي بر محيط در اثر اجرا و بهره‌برداري و بررسي حساسيت‌هاي منطقه؛
- پيش‌بيني روش‌هاي تقليل اثرات نامطلوب و پيشنهاد راهكارهاي مناسب جهت كنترل و كاهش آلاينده‌هاي ورودي به مخزن
- ارائه روش‌هاي مديريتي صحيح براي كنترل آثار نامطلوب و پايش محيط؛

اهم فعاليت‌ها

§ تهيه تشريح طرح و بررسي مشخصات و ويژگي­هاي فني آن
§ تعيين قوانين و مقررات زيست محيطي مرتبط در طرح؛
§ بررسي وضع موجود محيط فيزيكي، آلودگي­هاي زيست محيطي، محيط طبيعي و اجتماعي بر اساس اطلاعات ميداني، كتابخانه‌اي و نتايج نمونه‌برداري انجام شده از مطالعات رودخانه بالخلي چاي؛
§ پيش بيني اثرات اجرا و بهره­برداري از طرح بر هر يك از محيط­هاي فيزيكي-شيميايي، طبيعي و اجتماعي به تفكيك فاز اجرا و بهره‌برداري؛
§ ارزيابي اثرات زيست‌محيطي با استفاده از روش ماتريس، شناسايي تاثيرات عمده منفي و مثبت در دوره ساختماني و بهره‌برداري بر عوامل زيست محيطي، تاييد احداث سد پس از تجزيه و تحليل و جمع‌بندي اثرات؛
§ ارائه راهكارهاي كاهش اثرات سوء و تدوين برنامه پايش زيست‌محيطي بر اساس تعيين تعداد ايستگاه­ها و تواتر پايش

در مطالعات ارزيابي اثرات زيست محيطي طرح يامچي بدليل اينكه يك بخش قابل ملاحظه‌اي از كار اجرايي آن انجام شده است، نياز به مطالعات تكميلي ضروري تشخيص داده شده است به طوريكه بسياري از اثرات سوء به دليل عدم وجود مطالعات و واحد HSE در منطقه مشهود بوده­اند. براساس مطالعات انجام شده و نتايج نمونه برداري ها از منابع آب­هاي سطحي و زيرزميني طرح اردبيل به مدت يك سال، با بهره گيري از مدل NSF WQI كيفيت رودخانه بالخلي چاي در بازه متوسط و رودخانه قره سو در بازه بد ارزيابي شده است. به طور كلي غلظت شاخص­هاي مد نظر براي آب شرب، بالا گزارش شده است لذا در بحث راهكارهاي كاهش اثرات بر آلودگي محيط زيست رهاسازي دبي زيست محيطي، تخليه از تخليه‌كننده‌هاي تحتاني و هوادهي مخزن مورد توجه و نظر اين مشاور قرار دارد. نتايج تحليل رياضي با روش ماتريس جداول اثرات، نشان مي‌دهد كه در هر بخش پروژه يعني احداث سد و اجراي شبكه در گزينة اجرا، داراي اولويت آثار مثبت بر منفي نسبت به عدم اجراست. وليكن آثار منفي ايجاد شده بر روي محيط بيولوژيكي غيرقابل اغماض است و وزن زيادي از آثار منفي طرح به محيط بيولوژيكي استوار است كه بطبع اجراي راهكارهاي عملي كاهش اثرات آن را تقريباً اجتناب‌ناپذير مي‌كند. انجام مطالعاتي چون مطالعات آبخيزداري، شناخت حريم اكولوژيك، مطالعات سامان‌دهي رودخانه، امكان‌يابي و مكان‌يابي آبزي‌پروري، مطالعات حفاظت بيومكانيكال منطقه تعيين مدل كيفي مخزن سد مطالعات طرح جامعه گردشگري همگي از مطالعات تكميلي است كه ضروري است در منطقه انجام شود.