نيروگاه برق- آبي ارس

هدف و سيماي طرح

ميزان آب عبوري از رودخانه ارس در محدوده مرز ايران و ارمنستان حدود چهار ميليارد مترمكعب در سال مي‌باشد. با توجه به وجود حدود 200 متر اختلاف ارتفاع در اين بازه از رودخانه ارس، مي‌توان با اجراي طرح‌هاي برق آبي از پتانسيل موجود، استفاده كرد و ساليانه حدود 8/787 گيگا وات ساعت انرژي الكتريكي براي ايران و حدود 7/738 گيگا وات ساعت انرژي الكتريكي براي ارمنستان توليد نمود.
با توجه به وجود سد مخزني ارس در بالادست محدوده طرح (مرز ايران و نخجوان)، عمده آب عبوري به صورت جريان تنظيم شده مي‌باشد. بر اين اساس نيروگاه‌هاي برق آبي ارس به صورت نيروگاه جرياني طراحي شده‌اند و نقش كنترل سيلاب برعهده ندارند. بدين ترتيب جريان رودخانه در ابتداي مرز مشترك، توسط بند انحرافي آگاراك كنترل و از طريق تونل انتقال به نيروگاه مگري در خاك ارمنستان منتقل خواهد شد و در ادامه پس از خروج از نيروگاه مگري و برگشت مجدد به رودخانه ارس، توسط بند انحرافي صداقت كنترل و از طريق تونل انتقال به نيروگاه قره‌چيلر در خاك ايران منتقل خواهد شد و نهايتاً پس از خروج از نيروگاه مجدداً به مسير طبيعي رودخانه برخواهد گشت.

موقعيت جغرافيايي

ساختگاه طرح در شمال استان آذربايجان شرقي، روي رودخانه مرزي ارس در حدفاصل مرز جمهوري اسلامي ايران و جمهوري ارمنستان و در 60 كيلومتري شرق شهر جلفا واقع شده است.

تاريخچه طرح

شروع مطالعه بهره‌برداري از پتانسيل برق آبي رودخانه ارس به سال 1965 ميلادي بر مي‌گردد. در آن زمان مطالعات شناخت طرح برق آبي ارس توسـط شركت هيدرو پروژكت مسكو انجام و پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، مطالعات تكميلي طرح در سال 1995 توسط شركت آرم هيدرو انرگو پروژكت ارمنستان انجام گرفت.
در سال 1374 وزراي نيروي دو كشور روند ادامه كار را تعيين نمودند. در اين ارتباط در تاريخ 22/9/76 قراردادي از سوي شركت توسعه منابع آب و نيروي ايران به مشاور ابلاغ شد. شركت مهندسي مشاور و مهاب ‌قدس تا سال 1378 مطالعات شناسايي طرح را به اتمام رسانيد و در ادامه كار قرارداد مطالعات مرحله‌ اول طرح در تاريخ 21/1/81 به شركت مهندسي مشاور مهاب قدس ابلاغ شد. كليه گزارش‌ها و نقشه‌هاي مطالعات مرحله اول طرح با همكاري شركت آرم هيدرو انرگو پروژكت تهيه و در اوايل سال 1386 تحويل كارفرما شد و اين مرحله از مطالعات در اسفند 1386 به تصويب كارفرما رسيد و متعاقباً مطالعات مرحله دوم طرح در تاريخ 24/4/88 به شركت مهندسي مشاور مهاب ‌قدس ابلاغ گرديد.
مطالعات مرحله دوم طرح بر اساس شرح خدمات مربوطه شروع و با توجه به انعقاد قراردادB.O.T بين شركت توان ‌آب ارس و كشور ارمنستان، باقي‌مانده خدمات مهندسي مرحلة دوم طرح در تاريخ 18/10/90 در قالب قرارداد جديدي به مهندسي مشاور مهاب قدس ابلاغ شد.

ويژگي خاص پروژه

- طرح مشترك بين كشور جمهوري اسلامي ايران و كشور جمهوري ارمنستان مي‌باشد.
- مطالعات شناخت طرح در دهه 60 ميلادي توسـط شركت هيدرو پروژكت مسكو و پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي، مطالعات تكميلي طرح در سال 1995 توسط شركت آرم هيدرو انرگو پروژكت ارمنستان انجام شده است.
- طرح شامل دو نيروگاه و هر دو نيروگاه به صورت جرياني مي‌باشد. جريان آب پس از عبور از نيروگاه‌ها، به مسير طبيعي رودخانه برمي‌گردد.
- طول تونل انتقال آب نيروگاه مگري (جانب ارمنستان) 18.200 متر و طول تونل انتقال آب نيروگاه قره‌چيلر (جانب ايران) 17.800 متر مي‌باشد كه حفاري هر دو تونل بايد به وسيله T.B.M انجام شود.

مشخصات فني طرح

نوع بند انحرافيهر دو نيروگاهبتني نوع سيستم انحراف/كالورتهر دو نيروگاهدو مرحله‌اي
ارتفاع بند انحرافي از پي (متر)مگري 9 طول تونل انتقال آب (متر)مگري 18200
 قره‌چيلر8  قره‌چيلر17800
نوع سرريزهر دو نيروگاهدريچه‌دار قطر تونل آب بر (متر)هر دو نيروگاهحفاري 5/10 متر و لاينينگ متغير در 4 تيپ
طول تاج سرريز (متر)مگري 63 ظرفيت سيستم آبگير و رسوبگير (متر مكعب بر ثانيه)هر دو نيروگاه160
 قره‌چيلر81    
تعداد دريچه‌هاي سرريزمگري 7 ظرفيت سيستم تخليه رسوب
(متر مكعب بر ثانيه)مگري 330
 قره‌چيلر9  قره‌چيلر 380
ظرفيت سرريز
(متر مكعب بر ثانيه)مگري 2322 ظرفيت تخليه‌كننده عمقي (متر مكعب بر ثانيه)مگري ندارد
 قره‌چيلر2924  قره‌چيلر 
نوع نيروگاهمگري سطحي ظرفيت آبگير شرب
(متر مكعب بر ثانيه)مگري ندارد
 قره‌چيلرنيمه زيرزميني  قره‌چيلر 
تعداد واحدهر دو نيروگاه2 ظرفيت آبگير آب‌بر نيروگاه (مترمكعب بر ثانيه)مگري 160
     قره‌چيلر 
هد طراحي (متر)مگري 130 
 قره‌چيلر  
ظرفيت نصب (مگاوات)هر دو نيروگاه100 
    
متوسط توليد انرژي ساليانه (گيگا وات ‌ساعت)مگري 7/738 
 قره‌چيلر8/787